AFLATOKSİN NEDİR? YER FISTIĞI EZMESİ ALIRKEN DİKKAT!

Yemler, her türlü kuru gıda çeşitleri ve tahıllarda sıcaklık ve nemin artmasıyla birlikte mantar oluşturur ve bu mantarlar küf zehiri olarak tanımlanan mikotoksin salgılar. En çok karşılaşılan mikotoksin çeşidi aflatoksindir. Aflatoksin adını aspergillus flavus küfünden alır. Güçlü zehir etkisine sahip olan aflatoksin, aynı zamanda kanserojen bir maddedir. Antep fıstığı, yer fıstığı ve fındık gibi sert kabuklu gıdalar; kuru incir, kuru üzüm gibi kuru meyveler; kırmızı biber, karabiber ve Hindistan cevizi gibi baharatlar; süt, peynir, sakatat gibi hayvansal ürünler gerekli önlemler alınmadığında aflatoksin oluşumuna maruz kalabilir.

Aflatoksin toprakta bulunur ve gıdaların hasat, depolama, işleme süreçlerinde gerekli önlemler alınmazsa toksinin üremesi için elverişli ortam yaratılmasına neden olur. Genellikle hasat öncesi ekinlerde meydana gelir. Hasat edilen ürünler uygun şekilde kurutulmadığında ve depolama alanı yüksek nem içerdiğinden hasat sonrası aflatoksin üremesi artar. Aflatoksin içeren yemler, hayvanlar tarafından tüketilirse onlardan elde edilen süt, yumurta ve et ürünleri de kontamine olarak aflatoksinin insanlara geçmesine neden olabilir. Aflatoksin açısından en riskli gıdaların başında mısır, pamuk tohumu ve fıstık yer alır.

Aflatoksinlerin insan sağlığı üzerindeki en önemli etkisi karaciğer harabiyetidir. Özellikle güçlü bir kanserojen etkiye sahip olan aflatoksin B1, başta karaciğer kanseri olmak üzere siroz ve akut nekroz gibi ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Aflatoksinin sağlık üzerindeki diğer etkileri şunlardır:

- Alerjen bir madde olduğu için alerji hassasiyeti olan kişilerde ödem oluşabilir. Vücudun belirli noktalarında su birikir ve kişinin hareket yeteneği azalabilir.

- Ruh sağlığında bozulmalara neden olabilir. Sinir sistemi fonksiyonlarını bozarak kişinin anksiyete, depresyon, isteksizlik gibi ruhsal problemler yaşamasına yol açabilir.

- Aflatoksin içeren ortamda uzun süre yaşamak ya da aflatoksin içeren gıdaları yoğun bir şekilde tüketmek vücut sistemlerinin çökmesine neden olur. Gerekli önlemlerin alınmadığı ve tedavinin yapılmadığı durumlarda ölüm riskiyle karşılaşılabilir.

- Aflatoksin, bağışıklık sisteminin çalışma düzenini de etkiler. Hastalıklara karşı direnç düşer ve kişinin enfeksiyonlara yakalanma riski artar. Aynı zamanda toksinler, DNA ve RNA’nın da kimyasal yapısını olumsuz yönde etkileyebilir.

İnsan sağlığını tehdit eden ve ölümle sonuçlanabilecek hasarlar yaratan aflatoksin varlığını tespit etmek için aşağıdaki analiz yöntemleri kullanılır:

- Gaz Kromatografisi (GC)

- İnce Tabaka Kromatografisi (TLC)

- ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay)

- Yüksek Basınçlı (Performans) Kromatografisi (HPLC)

- Kromatografik Metotların Kütle Spektroskopisi ile Birlikte Kullanımı (LCMS/MS, GC-MS/MS gibi)

- Kapiler Elektroforez